Dissosiyatif, kelime anlamı olarak çözülme olan dissosiyatif ruhsal anlamda sık karşılaşılan bir sağlık sorunudur. Hastalık farklı ruhsal sıkıntılar ya da travmatik olaylar nedeniyle kişide bellek, bilinç ve kimlik sorunlarının yaşanmasıyla ile ortaya çıkar.

Dissosiyatif bozukluk olan hastalarda yapılan incelemelere rağmen belirtilerin neden yaşandığı tespit edilemez. Çocukluk döneminde herhangi bir travmaya maruz kalmanın hastalık üzerinde önemli etkisi olduğu bilinmektedir. Hastalık psikiyatri hastalarının tümünde %10 civarında görülmektedir. Hastalık dissosiyatif unutkanlık, dissosiyatif kimlik bozukluğu, depersonalizasyon bozukluğu ve dissosiyatif bayılma olarak dört grupta incelenir.

Dissosiyatif bozukluk hastalığında en sık görülen ve doktora başvurma gereği duyulan belirti bayılmalardır. Bayılmalar sara tipi nöbetler geçirme, kasılma, çırpınma şeklinde meydana gelebilir. Bu tarz belirtiler genelde toplum içinde meydana gelir, hasta yere düşer ve herhangi bir fiziksel yaralanma oluşmaz. Hasta etrafta olan bitenden haberdardır, konuşulanları duyar ancak yanıt veremez. Şikâyet uzun süre devam edebilir. Hasta kendine gelirken saldırma, saçlarını ya da yüzünü yolma gibi eylemlerde bulunabilir. Bu nöbetler konversiyon tipi bayılma olarak tanımlanır. Kişi ayıldıktan sonra olanları hatırlamıyorsa dissosiyatif bayılma olarak da tanımlanır.

Bayılma kadar doktora başvurmaya yol açan bir diğer belirti de önemli bir olay sonrasında kişinin kişisel bilgilerini ve kim olduğunu hatırlamamasıdır. Bu durum dissosiyatif amnezi olarak tanımlanır. Bununla beraber kişi kendini farklı bir kişi olarak yaşatır. Kişi farklı bir yerde farklı bir kimlik ile yaşayabilir.

Dissosiyatif bozuklukların altında genelde çocukluk döneminde yaşanmış kötü bir olay bulunmaktadır. Çocuk kendinden büyük ve güçlü kişiler tarafından kötü muameleye maruz bırakılmış, güçsüz ve çaresiz kalmış olabilir. Bu olay karşısında çocuk baş edebilmek için dissosiyasyon geliştirmiştir. Bu durum ortamdan ve kendisinden uzaklaşmak için geliştirilmiş bir çaredir. Çocukluk döneminde bu yöntemi geliştiren yetişkinlerde de yöntem devamlılığını sürdürür. Dissosiyatif farklı olaylar karşısında kişinin tepki vermesi olarak da tanımlanır. Şiddete maruz kalma, cinsel istismara uğrama, doğal afet ya da felaketlere maruz kalma, aile içi sıkıntılar, aşırı korku, endişe, pişmanlık, suçlanma gibi olaylar karşısında kişi dissosiyatif olarak tepki verebilir.

Dissosiyatif bozuklukta görülen bayılma belirtisi kişinin olumsuz olan duygularından geçici olarak kurtulmasını sağlayan bir tür korunma yöntemidir. Kişi bilinçli bir haldeyken yaşadığı olumsuz duygulara karşı bayılmayla tepki verir. Bu bayılmayla geçici olarak duygularından kurtulabilir. Hastalık sakin, nazik, kişileri üzmekten kaçınan kişilerde daha fazla görülür. Yaşanan belirtiler her tip ruhsal sıkıntıya yol açan durumlar karşısında görülebilir. Belirtiler hasta için iki farklı fayda sağlayabilir. Hasta kendinde soruna yol açan ruhsal sıkıntıdan geçici olsa da kurtulur, rahatsızlığı nedeniyle çevrenin desteğini daha fazla alabilir. Kişi sakladığı şeyleri bu durumdayken itiraf edebilir. Bazı hastalarda da yaşanan sıkıntılar hastanın yaşadıkları ile ilişkisi olabilir. Örneğin görmemesi gereken bir olaya şahit olmuşsa bu olayı hatırlayamayabilir.

Yaşanan belirtiler hastada bazı sıkıntıları azaltsa da iş ve aile içinde performansını düşürür. Birdenbire başlayan ve geçici bir süre yaşanan zor bir olay sonrasında ortaya çıkmışsa, hastada başka bir psikiyatrik hastalık varsa sonuç genel anlamda iyi olur. Ek bir hastalığı olmayan ve geçici bir sıkıntı nedeniyle ortaya çıkan dissosiyatif hastalığında sorun ortadan kalktıktan sonra yaşanan belirtiler belli bir süre sonra ortadan kalkabilir. Hastalığa maruz kalan kişiler telkine yatkın olurlar ve uygulanan tedaviler sonucu iyileşme sağlarlar. Hipnoz ya da diğer tıbbi olmayan tedaviler nedeniyle yaşanan belirtiler ortadan kalksa da belli bir süre sonra tekrarlamaya başlar. Uzun yıllar süren zorluklar, olumsuz yaşam şekli olan hastalarda yıllarca tedavi uygulanmasına rağmen belirtiler devamlılığını koruyabilir.

Hasta fiziksel ve ruhsal anlamda detaylı bir şekilde incelenerek tanı koyulmalıdır. Tanıdan sonra tedavi yöntemi planlanır. Beyinle alakalı bir yapısal hastalık olmadığından tedavide acele edilmemelidir. Hasta psikiyatrik muayeneye uygun olduğu dönemde tedaviye alınmalıdır. Tedavide aile desteği ve ailenin doktor ile iletişimi oldukça önemli rol oynar. Hastada ek bir hastalık varsa ilk önce o hastalığın tedavisi yapılmalıdır.

Hastalığın en önemli ve tek tedavi yöntemi psikoterapidir. Psikoterapi ile hastalık tamamen tedavi edilebilir. Fakat tedavide deneyimli terapistlerin payı büyüktür. İyi yapılmayan psikoterapiler ile yıllarca herhangi bir sonuç alınamayabilir ve hastanın umudu kırılarak, terapiste güveni azalabilir. Bu durumda tedavinin başarısının düşmesine neden olur.